There’s a crack in everything. That’s how the light gets in.

Die tekstregel uit Leonard Cohens ‘Anthem‘ was wellicht een van de meest geciteerde in de necrologieën die verschenen na het overlijden van de Canadese dichter/zanger op 7 november.

“Ik ken die regels precies ergens anders van”, dacht Piet Chielens, coördinator van het In Flanders Fields Museum uit Ieper, zo vertelde hij afgelopen week in de Kortrijkse boekhandel Theoria. Samen met Pieter Trogh heeft hij zonet de laatste hand gelegd aan ‘De Geschreven Oorlog‘, een indrukwekkende anthologie van teksten uit de Eerste Wereldoorlog, waarvoor het woord vuistdik is uitgevonden. En jawel hoor, daar stonden ze, op pagina 765 van het boek, in de vertaling van een stukje uit ‘Bataille du Kemmel’ van de Franse schrijver Jean Giono. De regels die Chielens deden denken aan Cohen: “De granaten moeten dit hoekje nachtelijke hemel hebben opengescheurd waardoor de dag naar binnen is gesijpeld; dat moet nu een gat zijn geworden waardoor het licht ineens volop binnen kan stromen.”

Zou Cohen echt Giono hebben gelezen? Zich hebben laten inspireren door de literatuur uit de Eerste Wereldoorlog? Misschien. Het doet er niet toe. De wegen van de dichter zijn gelukkig ondoorgrondelijk. En het is een leuke teaser voor de titel van een blogberichtje.

Maar nu u toch tot hier bent geraakt: wat er wel toe doet is dat Chielens, Trogh en de andere onderzoekers en medewerkers van het In Flanders Fields Museum met De Geschreven Oorlog (alweer) een krachttoer hebben afgeleverd. Ruim duizend pagina’s literatuur en persoonlijke teksten uit de Eerste Wereldoorlog, waarvan een groot deel voor het eerst is vertaald en een ander deel nooit eerder is verschenen. Teksten van literaire en journalistieke grootheden als Stefan Zweig, Marcel Proust of Erich Maria Remarque, maar ook van vele onbekende soldaten aan het front.

De selectie alleen al zou het boek erg waardevol hebben gemaakt, maar iedere tekst is ook nog eens voorzien van een inleiding, waarin de context van de schrijver en de desbetreffende tekst wordt geduid. Twintig jaar na het eerste idee leverde dat 7 centimeter teksten over de Eerste Wereldoorlog op. Om geduldig millimeter voor millimeter te lezen, en ons te herinneren aan de verschrikkingen van honderd jaar geleden.